مایکوتوکسین ها با پتانسیل بیوتروریسم
توکسین T-2 (باران زرد) يكي از سمیترین توكسين های خانواده تريكوتسين ها محسوب میشوند که تصور میشود در سال 1980 به عنوان سلاح شيميايي در آسياي جنوب شرقي بهکاررفته است. همچنین مشخص شده است كه آفلاتوكسين ها(Cancer Bombs) از سوي كشور عراق به عنوان سلاح شيميايي به كار رفته اند. کاربرد سلاحهای بیولوژیکی به دلیل اثرات زیاد و کاربرد مخفیانه در آينده رو به افزایش است و شناخت مکانیسمهای زمینهساز مسمومیتزایی آنها، اولين گام در ايجاد مواد دارويي علیه آنها است. توکسین ها در دو دستهبندی گسترده قرار میگیرند: (a) سموم عصبي، كه به كاركرد سيستم عصبي تأثير میگذارند و اثر آنها اغلب موقت و يا قابلبرگشت است. (b) سموم تخریبکننده غشاء كه بافتها و اندامها را به شكل مستقيم يا غیرمستقیم از طريق آزادسازی واسطههای ثانوي تخريب نموده يا به آن آسيب وارد میسازد. اثرات سموم تخریبکننده غشاء اغلب غیرقابلبرگشت است. كاربرد بالقوه توکسین های قارچي به عنوان سلاح بسيار جدي تلقي میشود زيرا ممكن است از سوي دولتها يا گروههای كوچكي از افراد مورد استفاده قرار گيرند.
تی-2 توکسین
رايج ترين تريكوتسين، سمT-2 است كه مسئول بيماري مسموميت غذايي آلئوكيا است. يك مورد شديد شيوع اين مسموميت طي سالهای 47-1942به وقوع پيوست. اين بيماري با علائمی چون خونريزي، استفراغ و اسهال كه همگي مربوط به ايجاد صدمه در سیستمهای غشاء مخاطي است، همراه است و مربوط به مصرف غلات کپکزده آلوده به Fusarium sporotrichioides و Fusarium poaeمیباشد. T-2 توکسین به عنوان يك آلايندة غیرقابل اجتناب در گندم، جو، جوي دوسر، ذرت و خوراك جانوران شناخته شده است. سه نوع از مهمترین مايكوتوكسين ها يعني آفلاتوكسين، اكراتوكسين و توكسين T-2داراي اثر بازدارندگي بر روي سيستم ايمني بدن هستند، اما نحوه تأثیر هر يك از آنها بر روي اين سيستم ايمني متفاوت است. هر سه نوع توكسين از بيوسنتز پروتئين جلوگيري مینماید، آفلاتوكسين با جلوگيري از نسخهبرداری، اكراتوكسين با جلوگيري از فعاليت فنيل آلانينtRNA سنتتاز و توكسين T-2از طريق اتصال با نقاط خاص موجود بر روي ريبوزوم موجب ممانعت از ترجمه اطلاعات و سنتز پروتئين میگردد. يكي از نتايج اين نحوه عملكرد خاص اين است كه مخلوطهای اين مايكوتوكسين ها احتمالاً از نظر فعاليت حالت سينرژيستي دارند و اين مسئله به صورت آزمايشي در مورد آفلاتوكسين و توكسينT-2 نشان داده شده است. در طیور T-2 توکسین سبب بروز زخم در کنارههای دهان، روی کام سخت، در مجاورت منقار، شکاف سقف دهان و روی سطح پشتی زبان میشود. تريكوتسين ها بر اساس ویژگیهای ساختاري در چهار دسته (A-D) گروهبندی میشوند. تريكوتسين ها در آب، نسبتاً غیرقابل حل هستند اما در حلالهای ارگانيك، مانند استون، اتيل استات، كلروفرم و دي متيل سولفوكسيد، بسيار قابل حل هستند، اما در اثر حضور باکتریها و قارچها تجزيه میشوند. تريكوتسين ها در اثر اتوكلاو، غیرفعال نمیشوند اما در اثر شرايط شديداً اسيدي يا قليايي و در اثر گرمايش در دماي C˚482 به مدت 10 دقيقه يا دمايC˚260 به مدت 30 دقيقه، غیرفعال میگردند. توکسین T-2 به دليل خواص ضد فردي، سهولت توليد در مقياس وسيع و انتقال اثباتشده از طريق سیستمهای مختلف توزيع هوايي، پتانسيل فوقالعاده اي براي تبديل شدن به یک سلاح بیولوژیکی، از خود نشان میدهد. بر خلاف اغلب سموم بيولوژيكي كه بر پوست تاثیری نمیگذارند، توکسین T-2 يك محرك پوستي فعال قوي است. به علاوه ، تنها سلاح زيستي بالقوه اي است كه میتواند از طريق پوست سالم جذب گرديده باعث مسموميت سميتي میگردد. توکسین T-2 از طريق غذا يا منابع آب و همچنين از طريق قطرهها، ذرات، ريزدانه و تسليحات انفجاري انتقال مییابد. اين خصوصیات سبب میشوند، مايكوتوكسين T-2 به يك سلاح بيولوژيكي بالقوه ارزشمند تبديل گردد. از توکسین T-2 در طول نبردهاي نظامي در لائوس (81-1975)، كامبوج (81-1979) و افغانستان (81-1979) استفاده شده است و حوادث مرگبار و غير مرگباري را بجای گذاشته است. بيش از 6300 تلفات جاني در لائوس ، 1000 مورد در كامبوج و 3000 مورد در افغانستان به مواجهه با باران زرد نسبت داده شده است. توکسین T-2 در مواد غذایی مصرفی در اکثر کشورها دیده میشوند. کارهای اندکی در جهت شناسایی این توکسین در ایران انجام شده است.
آفلاتوکسین ها
آفلاتوكسين ها، گروهي از متابوليت هاي ثانوي بسيار سمي هستند كه عمدتاً توسط قارچهای گونه آسپرژيلوس توليد میشوند. آفلاتوکسین ها میتوانند سرطان زا، جهش زا و سرکوبکننده سیستم ایمنی باشند. این توکسین ها توسط آژانس بینالمللی تحقیقات سرطان (IARC) به عنوان کارسینوژن انسانی طبقهبندی شدهاند. آفلاتوکسین ها از طریق خوردن یا استنشاق وارد بدن شده و با عبور از روده کوچک جذب خون میشوند. در بافتهای مختلف بدن از جمله کبد، ریه، کلیه، سیستم ایمنی، تناسلی، عصبی و گوارشی تجمع پیدا میکنند که در این بین بیش از همه در کبد تغلیظ میشوند. آفلاتوکسین ها در غلات، دانههای روغني، انواع بادام، پسته، ادویهجات و شير يافت میشوند. 18 نوع متفاوت از آفلاتوكسين ها وجود دارند كه شایعترین آنها AFB1 ، AFB2 ، AFG1 و AFG2 هستند.. آفلاتوكسين ها در متانول، كلروفرم و استونيتريل قابل حلند. آفلاتوكسين ها در نور ماوراءبنفش شديداً درخشش دارند. AFB1 و AFB2 فلورسانس آبي توليد میکنند در حاليكه AFG1 و AFG2 فلوئورسانس سبز توليد میکنند
آفلاتوكسين ها، مسمومکننده ترين سموم قابل تبديل به سلاح بيولوژيكي نيستند و ارزش نظامي آنها از سوي مراجع مختلفي زير سؤال برده شده است. اگر چه ساخت آنها نسبتاً آسان است و میتوان از آنها براي الزام نيروهاي دشمن براي كاربرد تجهيزات حفاظتي و در نتيجه كاهش بازدهي نبرد آنان بهره گرفت.